μελισσοκομικοι χειρισμει φεβρουαριου

Τον προηγούμενο μήνα, τον Γενάρη, γράψαμε ότι οι εργασίες του μελισσοκόμου ήταν περισσότερες μέσα στην αποθήκη για την συντήρηση,
επισκευή και προετοιμασία του μελισσοκομικού υλικού και λιγότερες στην ύπαιθρο, στον χειρισμό των μελισσιών. Αυτόν τον μήνα, τον Φλεβάρη, η σχέση εργασίας του μελισσοκόμου στην ύπαιθρο και στην αποθήκη, αρχίζει και ισορροπεί. Μ’ άλλα λόγια απαιτούνται αρκετές ώρες παρουσίας και εργασίας του μελισσοκόμου στα μελίσσιά του, ενώ συνεχίζεται η προετοιμασία του υλικού που θα χρησιμοποιηθεί τους αμέσως επόμενους μήνες.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ
Ο κάθε μελισσοκόμος έχει το δικό του σχέδιο εκμετάλλευσης των μελισσιών του, το δικό του πρόγραμμα το οποίο ακολουθεί λίγο ή πολύ κάθε χρονιά. Το ιδιαίτερο πρόγραμμα εκμετάλλευσης διαμορφώνεται από:
-Την μελισσοκομική παράδοση της περιοχής.
-Τις εμπειρίες και μελισσοκομικές γνώσεις του μελισσοκόμου.
-Το κεφάλαιο και εργασία που θέλει και μπορεί να επενδύσει.
-Τις απαιτήσεις της αγοράς, την ζήτηση των προϊόντων της κυψέλης.

Η παράδοση στη μελισσοκομία είναι ο ισχυρότερος παράγοντας που επηρεάζει τον προγραμματισμό. Οι κλιματικές συνθήκες, η μελισσοκομική χλωρίδα, το ανάγλυφο της περιοχής, οικονομικοτεχνικοί λόγοι (ευδοκίμηση ή όχι ανταγωνιστικών της μελισσοκομίας κλάδων) συνετέλεσαν στην δημιουργία της παράδοσης. Ισχυρότερη και με βαθιές ρίζες παράδοση είναι σίγουρο ότι συντελεί στην ευρύτερη διάδοση του μελισσοκομικού επαγγέλματος ή της ερασιτεχνικής ενασχόλησης με την μελισσοκομία, όμως είναι επίσης βέβαιο ότι επιδρά ανασταλτικά στην δυνατότητα επιλογής διαφορετικού προγράμματος εκμετάλλευσης από το σύνηθες. Η ζήτηση, γενικότερα στην αγορά, αλλά κι’ αυτή που μπορεί ν’ απευθύνεται σε συγκεκριμένο μελισσοκόμο, είναι επίσης αποφασιστικός παράγοντας για την κατάρτιση του ετήσιου προγράμματος. Η προτίμηση ή οι υψηλότερες τιμές που απολαμβάνουν συγκεκριμένες κατηγορίες μελιού, θα στρέψουν περισσότερους μελισσοκόμους στην προετοιμασία των μελισσιών τους για την εκμετάλλευση αυτών ή εκείνων των βασικών ανθοφο-ριών. Οι παραγγελίες που είναι δυνατόν να έχει μια μελισσοκομική επιχείρηση, μικρή ή μεγάλη, σε άλλα προϊόντα της κυψέλης όπως βασιλικό πολτό, γύρη ή βασίλισσες και σμήνη καθορίζουν το πρόγραμμα δράσης και τους χειρισμούς που απαιτούνται. Η απειρία και οι ελλιπείς γνώσεις είναι συχνά απαγορευτικοί παράγοντες στην επιλογή συγκεκριμένων προγραμμάτων εκμετάλλευσης , αντίθετα η εμπειρία και οι γνώσεις που αποκτούνται με τα χρόνια ενασχόλησης στη μελισσοκομία, την προσήλωση και την παρατηρητικότητα, τις συναναστροφές με άλλους μελισσοκόμους, την μελέτη συγγραμμά-των και περιοδικών, την ενεργό συμμετοχή σε εκπαιδεύσεις και σεμινάρια, προσφέρει την δυνατότητα περισσοτέρων επιλογών. Τέλος, όπως κάθε παραγωγική επιχείρηση, έτσι και η κατεύθυνση της μελισσοκομικής επιχείρησης, από το στάδιο του προγραμματι-σμού θα πρέπει να λάβει υπ’ όψιν το κεφάλαιο και την εργασία που απαιτούνται για να συντελεσθεί η συγκεκριμένη παραγωγή. Εκμεταλλεύσεις π.χ. Ανθοφοριών μακριά από την έδρα του μελισσοκόμου, απαιτούν αυξημένες δαπάνες μετακίνησης ενώ η παραγωγή βασιλικού πολτού ή βασιλισσών, στηρίζεται στην παροχή πολλής και εξειδικευμένης εργασίας σε σχετικά λόγο χρόνο. Οι ανωτέρω παράγοντες επηρεάζουν τον μελισσοκόμο στον ετήσιο προγραμματισμό του, η επιτυχία του οποίου θα εξαρτηθεί:
• Από την διάθεση, των δυνατοτήτων του «να ξεφύγει, να σπάσει τα δεσμά της παράδοσης» και ν’ ακολουθήσει νέες τεχνικές εκμετάλλευσης.
• Την παρακολούθηση ή ακόμη και την διαμόρφωση της ζήτησης στην αγορά.
• Την φιλομάθεια για τον εμπλουτισμό των μελισσοκομικών γνώσεων.
• Την όρεξη για δουλειά και την επένδυση του απαιτούμενου, μικρού ούτως ή άλλως κεφαλαίου.

Ο Φεβρουάριος είναι ο μήνας, περισσότερου κάθε άλλου, του προγραμματισμού. Είναι όμως και ο μήνας της πρώτης επιθεώρησης των μελισσιών.

ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ
Η πρώτη γενική επιθεώρηση του μελισσοκομείου πραγματοποιείται μέσα στον Φλεβάρη και είναι από τις βασικότερες μελισσοκομικές εργασίες. Πραγματοποιείται, όχι για να διαπιστώσουμε την γενική κατάσταση των μελισσοσμηνών, αλλά για να εξακριβώσουμε την κατάσταση που βρίσκεται κάθε ένα μελίσσι του κοπαδιού μας. Για τον λόγο αυτό πρέπει να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τα σημεία που θα προσέξουμε και θα επισημαίνουμε στην επιθεώρηση και να είμαστε εφοδιασμένοι με μολύβι και σημειωματάριο. Από το σημειωματάριο της περασμένης χρονιάς μεταφέρουμε στο φετινό μόνο: την προέλευση και ηλικία της βασίλισσας και την απόδοση σε μέλι.
Στοιχεία που σημειώνουμε:
1. Παρουσία και γενική εμφάνιση της βασίλισσας.
2. Πληθυσμός (πλαίσια που καλύπτει).
3. Έκταση του γόνου, σε αριθμό πλαισίων και εκτίμηση επιφάνειας που καλύπτει.
4. Εκτίμηση των αποθεμάτων μελιού.
5. Συνολικός αριθμός πλαισίων που υπάρχουν στην κυψέλη.
6. Μακροσκοπικός έλεγχος για συμπτώματα ασθενειών, ιδιαίτερα Νοσεμίασης.
Η επιθεώρηση γίνεται σε μέρες και ώρες με ηλιοφάνεια και θερμοκρασία που επιτρέπει το πέταμα των μελισσών. Επειδή ο κίνδυνος λεηλασίας είναι αυξημένος, όταν διαπιστώσουμε ανήσυχο πέταμα των μελισσών γύρω από τις κυψέλες που ανοίξαμε προηγουμένως, διακόπτουμε την επιθεώρηση για να συνεχίσουμε άλλη μέρα. Ανοίγοντας την κυψέλη, αφού πρώτα καπνίσουμε ελαφρά στην είσοδο και εν συνεχεία οριζόντια – συρτά πάνω στα πλαίσια, θ’ ακούσουμε ένα ελαφρό «βούισμα» του σμήνους. Είναι ένα καλό σημάδι και αρκετοί μελισσοκόμοι το ονομάζουν «βουητό υποδοχής» . Αντίθετα εάν, μετά τα πρώτα δευτερόλεπτα από το κάπνισμα, ο ήχος του μελισσιού αυξάνεται, είναι η πρώτη βάσιμη ένδειξη ότι το μελίσσι είναι ορφανό.

ΣΥΝΕΝΩΣΕΙΣ – ΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
Η ύπαρξη γόνου είναι φυσιολογικά αναμενόμενη σ’ όλα τα μελίσσια τον Φεβρουάριο και οι διαφορές ανάμεσα στα μελίσσια του ίδιου μελισσοκομείου είναι μικρές. Το μόνο εν προκειμένω που πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν μας είναι ότι νέες βασίλισσες (της προηγούμενης χρονιάς) ξεκινούν νωρίτερα τη γέννα από τις γερασμένες. Η παρουσία κηφηνόγονου δεν είναι φυσιολογική αυτή την εποχή. Δηλώνει συνήθως πρόβλημα με τη βασίλισσα και πιθανώς αρρενοτοκία ή παρθενογονία (ωοτοκείς μέλισσες). Ο χειρισμός τέτοιων μελισσών δεν είναι απλός.
• Αδύνατα και ορφανά ενώνονται (μέθοδος εφημερίδας) με μετρίας ανάπτυξης μελίσσια.
• Δυνατό αλλά ορφανό μελίσσι ή του δίνουμε πλαίσιο με αυγά και γόνο (αργά το Φεβρουάριο – αρχές Μαρτίου) ή το ενώνουμε με πολύ αδύνατο αλλά με καλή βασίλισσα μελίσσι.
• Αδύνατο και αρρενοτόκο μελίσσι το καταστρέφουμε. Τινάζουμε τις μέλισσες μακριά, τα πλαίσια με κηφηνόγονο (συνήθως εμφανίζουν ασκοσφαίρωση) τα λειώνουμε για κερί.
• Αρρενοτόκο αλλά δυνατό μελίσσι, το ενώνουμε με μέτριο που δεν έχει καλή βασίλισσα, την οποία πρόκειται ν’ αντικαταστήσουμε, γιατί ο κίνδυνος να θανατωθεί η βασίλισσα σε μια τέτοια συνένωση είναι μεγάλος.
• Παραφυάδες που δεν αναπτύχθηκαν λόγω ελλιπούς περιποίησης, αποτυχίας στις ανθοφορίες που μετεφέρθησαν ή οψιμότητας στη δημιουργία τους, ενισχύονται με πλαίσιο εκκολαπτόμενου γόνου από δυνατό και υγιές μελίσσι. Σ’ όλες τις περιπτώσεις συνένωσης ή ενίσχυσης με γόνο και πληθυσμό, συνιστάται η τροφοδότηση με ζαχαροζύμαρου, αυτή την εποχή. Ζαχαροζύμαρο επίσης θα χρησιμοποιήσουμε για τροφοδότηση, όταν στην επιθεώρηση διαπιστώσουμε ότι «τα μελίσσια μας δεν έχουν μέλια», όταν δηλαδή τα πλαίσια που καλύπτουν οι μέλισσες δεν έχουν μέλι σφραγισμένο στα στεφανώματα και επιπλέον 1 – 2 πλαίσια ολόκληρα με μέλι και πιθανώς γύρη.

Διεγερτική τροφοδότηση
Συχνά οι μελισσοκόμοι αναφέρουμε τον όρο διεγερτική τροφοδότηση, αλλά σπάνια κυριολεκτούμε. Σημαίνει, καθημερινή ή πολύ συχνή τροφοδότηση με μικρές ποσότητας αραιό σιρόπι ζάχαρης (2 νερό 1 ζάχαρη) σταδιακά, αλλά ελαφρά αυξανόμενες. Εφαρμόζεται όταν έχουμε ικανοποιητικά αποθέματα μελιού μέσα στα μελίσσια και οι μέλισσες φέρνουν αρκετή γύρη και λόγο νέκταρ. Τα’ αποτελέσματα είναι θεαματικά. Η ζάχαρη διεγείρει την βασίλισσα για ωοτοκία, η φρέσκια γύρη τις παραμάνες μέλισσες για κατανάλωση επιπλέον γύρης και το νερό που δίνουμε με το αραιό σιρόπι συντελεί κι αυτό στην επιτυχία γιατί είναι απαραίτητο στην σύνθεση του πολτού διατροφής των προνυμφών.

Νερό
Τον Φλεβάρη συνιστάται η παροχή νερού στις μέλισσες. Συστήματα όπου το νερό στάζει σιγά – σιγά και απλώνεται σε μεγάλη επιφάνεια σε προσηλιακό σημείο του μελισσόκηπου, είναι ιδανικά. Οι μέλισσες προτιμούν το νερό ανάμεσα στις θερμοκρασίες 18o C και 25o C, γι΄ αυτό την άνοιξη πρέπει να το ζεστάνει ο ήλιος και το καλοκαίρι να βρίσκεται στη σκιά.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΣΣΙΟΥ
Βασική μέριμνά μας είναι να βοηθήσουμε τα μελίσσια να φθάσουν στο επιθυμητό μέγεθος στην κατάλληλη στιγμή. Έχοντας λοιπόν επιλέξει την κατεύθυνση της εκμετάλλευσης, προσδιορίζουμε και τον χρόνο που επιθυμούμε τα μελίσσια μας να έχουν δυνατούς πληθυσμούς εργατριών μελισσιών. Εάν επιδιώκουμε την εκμετάλλευση πρώιμων ανθοφοριών όπως:
• Πορτοκαλιά
• Δενδρώδους ερείκης
• Ασφόδελου
• Ακακίας ή και
• Ανοιξιάτικου πεύκου, φροντίζουμε για την έγκαιρη τοποθέτηση ορόφων (αυτή την εποχή τρυγιούνται μόνο οι όροφοι, τα πατώματα).
Η διεγερτική και εντατική τροφοδότηση 1 ½ τουλάχιστο μήνα πριν την έναρξη της ανθοφορίας, η επέκταση της γονοφωλιάς με τακτική προσθήκη πλαισίων, ξεσφράγισμα των στεφανιών μελιού, αναστροφή των ακριανών πλαισίων του γόνου, 1 – 2 μεταφορές σε γυρεοφόρες ανθοφορίες (στην μετακίνηση οι μέλισσες «τρίβουν», καταναλώνουν μέλια), συντελούν στην πρώιμη αύξηση του πληθυσμού. Η εφαρμογή των ανωτέρω τεχνικών απαιτεί σχετική μελισσοκομική εμπειρία. Καλόν είναι οι νέοι μελισσοκόμοι να την εφαρμόζουν σταδιακά με περίσκεψη. Τις ίδιες τεχνικές θα εφαρμόσουμε κι όταν επιδιώκουμε πρώιμη ανάπτυξη των μελισσιών για παραγωγή βασιλισσών, σμηνών, βασιλικού πολτού και γύρης τον Απρίλιο. Εάν, αντιθέτως, ο στόχος μας εντοπίζεται σε καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς τρύγους μελιού, τότε, τον Φεβρουάριο δεν λαμβάνουμε κανένα μέτρο πρωίμισης της ανάπτυξης των μελισσιών, φροντίζουμε όμως για την μεταφορά τους σε περιοχές πλούσιες σε ανθοφορίες και την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία των διαφόρων ασθενειών.

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
Ο Φεβρουάριος είναι κατάλληλος μήνας για την εφαρμογή ακαρεοκτόνων για τον έλεγχο της Βαρρόα. Τα θηλυκά ακάρεα που διαχείμασαν, πρέπει να καταπολεμηθούν για να μην έχουν την ευκαιρία να πολλαπλασιαστούν μέσα στο γόνο που συνεχώς αυξάνει. Προσοχή χρειάζεται στην δοσολογία των ακαρεοκτόνων. Υπερβολική δόση αφήνει υπολείμματα στο μέλι και στο κερί, υποθανατηφόρος δόση πιθανόν να δημιουργήσει ανθεκτικότητα στη Βαρρόα. Η νοζεμίαση είναι στο μήνα της. Σε χρονιές με πολλές βροχές και υγρασίες παρατηρούνται σοβαρές απώλειες από την ύπουλη αυτή ασθένεια. Χρειάζεται συνεχώς επαγρύπνηση και προσοχή για παρουσία: λερωμένων καπακιών, πλαισίων και εισόδων κυψελών από περιττώματα μελισσών, διογκωμένες κοιλιές κλπ. Η αποστολή δειγμάτων για εξέταση σε κάποιο εργαστήριο, όταν παρατηρούνται τέτοια φαινόμενα, είναι επιβεβλημένη.

ΑΝΘΟΦΟΡΙΕΣ
Όπου καλλιεργείται η βερικοκιά, οι πρώιμες ποικιλίες της, είναι από τις σημαντικότερες ανθοφορίες για το δυνάμωμα των μελισσιών. Ανθίζουν τον Φεβρουάριο και προσφέρουν στις μέλισσες γύρη και νέκταρ. Η μεγάλη έκταση της καλλιέργειας, η πλούσια ανθοφορία, η σχετικά μεγάλη κλιμάκωση της ανθοφορίας (η εκμετάλλευση από τις μέλισσες μπορεί να συνεχισθεί και στο πρώτο 15νθήμερο του Μαρτίου), έχουν καθιερώσει την βερικοκιά ή καϊσιά στην συνείδηση των μελισσοκόμων ως σπουδαίας νομής. Μόνο μειονέκτημα ο κίνδυνος των ψεκασμών. Στα πρώιμα και παραθαλάσσια μέρη το ρείκι (δενδρώδης ερείκη) αρχίζει την άνθισή του από τα μέσα Φεβρουαρίου. Στις νότιες νησιώτικες περιοχές της χώρας μας, η βλάστηση και οι ανθοφορίες είναι πιο προχωρημένες. Οι ασφόδελοι, η άγρια λεβάντα, οι λαψάνες, ο φλόμος, το δενδρολίβανο και πολλά άλλα, συνθέτουν την
σχετικά πλούσια χλωρίδα του Φεβρουαρίου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, η ανθισμένη αμυγδαλιά, δεν λείπει από καμιά γωνιά της πατρίδας μας τον Φεβρουάριο.
_________________

Δημήτρης Τσέλλιος
Γεωπόνος Αναπληρωτής Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ
Διευθυντής Ινστιτούτου Μελισσοκομίας